ဘာသာေရး၊ လူမ်ဳိးေရး ကဲြျပားမႈေတြအေပၚ အေျခခံၿပီး အၾကမ္းဖက္မႈေတြ ျဖစ္ေအာင္
ေသြးထုိး လႈံေဆာ္တဲ့ သတင္း အခ်က္အလက္ေတြ မပ်ံ႕ႏွံ႔ေအာင္ ထိန္းခ်ဳပ္ဖုိ႔
အင္တာနက္ လူမႈကြန္ရက္ျဖစ္တဲ့ Facebook နဲ႔ ျမန္မာအစိုးရ သေဘာတူညီခ်က္
ရရွိခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ဒီလိုေစာင့္ၾကည့္ ထိန္းခ်ဳပ္မယ့္ အစီအစဥ္ေၾကာင့္
သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ အပါအ၀င္ အေျခခံ အခြင့္အေရးေတြ အေပၚ ကန္႔သတ္မႈေတြ
ျဖစ္လာမွာကုိ စိုးရိမ္မႈေတြလည္း ရွိေနၾကတာပါ။ အျပည့္အစုံကုိေတာ့
ဆက္သြယ္စုံစမ္း ထားတဲ့ မဆုမြန္ ကေျပာျပေပးမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
မႏၱေလးၿမိဳ႕မွာ ၿပီးခဲ့တဲ့ သီတင္းပတ္ထဲ ဆူပူအၾကမ္းဖက္မႈေတြ ျဖစ္ပြားရာမွာ
ေသြးထုိးလႈံ႔ေဆာ္တဲ့ သတင္းစကားေတြ ပ်ံ႕ႏွံ႔ခဲ့တယ္လုိ႔ဆုိတဲ့ Facebook
အင္တာနက္ စာမ်က္ႏွာေတြကို အခုအခါ ေစာင့္ၾကည့္ထိန္းခ်ဳပ္သြားဖုိ႔
ျမန္မာအစုိးရနဲ႔ သေဘာတူလိုက္တာျဖစ္ပါတယ္။ ဝါရွင္တန္ဒီစီ၊ အိုင္ယာလန္နဲ႔
စင္ကာပူ အေျခစုိက္ Facebook တာ၀န္ရွိသူေတြနဲ႔ ျမန္မာအစုိးရ
တာ၀န္ရွိသူေတြၾကား မၾကာေသးခင္ကပဲ ေဆြးေႏြးခဲ့ၾကၿပီး အခုလုိ သေဘာတူညီခ်က္
ရရွိခဲ့ၾကတာလုိ႔လည္း ျမန္မာသမၼတ႐ုံး အႀကီးတန္းအရာရွိတဦးက ဗြီအုိေအကုိ
ေျပာပါတယ္။
“လတ္တေလာ လံႈ႔ေဆာ္မႈေတြ၊ ေကာလဟာလေတြ အဲ့ဒါေတြ အျမန္ဆံုး ပ်ံ႕ႏွံ႔တာေတြ
က်ဆင္းသြားေအာင္ ဘယ္လိုလုပ္မလဲ။ Facebook ရဲ႕ ေပၚလစီက ဘယ္လိုဘယ္လိုရွိတယ္
အဲ့ဒါမ်ိဳးေတြ ေဆြးေႏြးၿပီးေတာ့ လုပ္လိုက္ပါတယ္။ လုပ္လိုက္ေတာ့ အဲ့ဒါက
ခ်က္ခ်င္းပဲ အသက္၀င္ၿပီးေတာ့ လုပ္ေပးပါတယ္။ သူတို႔ဘက္ကလည္း
ဘာျပႆနာရွိလဲဆုိေတာ့ Facebook မွာက ျမန္မာဘာသာစကားနဲ႔ status ေတြ
တင္တဲ့အခါမွာ ဘယ္ဟာက hate speech လဲ၊ ဘယ္ဟာက ေသြးထိုးသလဲ၊ ဘယ္ဟာက
သတင္းမွားလဲ အဲ့ဒါကို ခြဲျခားဖို႔ ခက္တယ္ေပါ့ေနာ္။ ခက္ေတာ့က်ေတာ့ Facebook
မွာလည္း ျမန္မာဘာသာစကား ကၽြမ္းက်င္တဲ့ ၀န္ထမ္းတေယာက္ ခန္႔ၿပီးေတာ့ သူတုိ႔
monitoring လုပ္တဲ့ လုပ္ငန္းကို ေပးထားပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔နဲ႔ ေျပာၿပီးေတာ့
တၿပိဳင္တည္းမွာပဲ သူတို႔ ၂၄ နာရီေပါ့ေနာ္ အဲ့လိုထားၿပီးေတာ့
ဒီႏုိင္ငံကဟာကို ေစာင့္ၾကည့္ၿပီးေတာ့ သူတို႔ ျဖဳတ္ဖုိ႔ လုပ္ေပးပါတယ္။”
သေဘာတူညီခ်က္ ရရွိၿပီးၿပီးခ်င္းဆုိသလုိ၊ Facebook account မမွန္မကန္
ဖြင့္ထားတာေတြကုိ စိစစ္ကန္႔သတ္တာေတြ လုပ္ခဲ့တယ္လုိ႔လည္း ျမန္မာသမၼတ႐ုံး
တာ၀န္ရွိသူက ေျပာဆုိခဲ့တာပါ။ ေသြးထုိးလႈံ႔ေဆာ္တဲ့ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြကုိ
ကန္႔သတ္ထိန္းခ်ဳပ္ရာမွာ လြတ္လပ္စြာ ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆုိခြင့္နဲ႔
သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ေတြကုိ ထိခုိက္တာမ်ဳိး ျဖစ္လာမွာ စုိးရိမ္တယ္လုိ႔လည္း
ျမန္မာ ICT ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးအဖြဲ႔ (MIDO) ရဲ႕ အမႈေဆာင္ဒါ႐ုိက္တာ ဘေလာ့ခ္ကာ
ေနဘုန္းလတ္ က ေျပာပါတယ္။
“အစိုးရရယ္၊ Facebook ရယ္ပဲ မကဘဲေပါ့ဗ်ာ အစိုးရလူေတြလည္းပါမယ္၊ Facebook က
လူေတြလည္း ပါမယ္။ အျခား ဒီ နည္းပညာရွင္ေတြ၊ အတတ္ပညာရွင္ေတြလည္း ပါမယ္။
အဲ့လိုမ်ိဳး independence ျဖစ္တဲ့ လြတ္လပ္တဲ့ body တခုကေနၿပီးေတာ့
ဒါမ်ိဳးကို လုပ္တယ္ဆုိရင္ေတာ့ အဲ့ဒါ ပိုၿပီး သင့္ေတာ္မယ္ထင္တယ္။ Online
ေပၚမွာ အမုန္းတရားျဖန္႔ၿပီးေတာ့ ဒီ လံႈ႔ေဆာ္မႈေတြ လုပ္ေနတာေတြက
ဆိုးရြားလြန္း အားႀကီးတယ္။ အခုအခ်ိန္မွာေတာ့ က်ေနာ္ကေတာ့ ဒါကို ႀကိဳဆိုတယ္။
ေနာက္ပိုင္းေတြမွာ ဒီလို ေစာင့္ၾကည့္တဲ့ကိစၥေတြက ႏုိင္ငံေရးသမားေတြကို
ႏွိပ္ကြပ္တာမ်ိဳး၊ Freedom of Expression ကို ထိခိုက္တာမ်ိဳး
ျဖစ္လာမယ္ဆုိရင္ေတာ့ ဒါဆုိရင္ေတာ့ ဒါ တမ်ိဳး ျပန္ၿပီး တံု႔ျပန္ရင္
တံု႔ျပန္ရမွာေပါ့။ အခုအခ်ိန္မွာေတာ့ လုပ္ဖို႔ လုိအပ္တယ္လို႔ ထင္ပါတယ္။”
Facebook ေပၚမွာ ေသြးေထြးလႈံ႔ေဆာ္တဲ့ လုပ္ရပ္ေတြကုိ ထိန္းခ်ဳပ္မယ္ ဆုိေပမဲ့
နည္းပညာ ဖြ႔ံၿဖိဳးမႈမွာ နိမ့္က်ေနဆဲ ျမန္မာႏုိင္ငံ အေနနဲ႔
စိန္ေခၚမႈေတြလည္း ရွိေနဆဲပါ။ ဒါေၾကာင့္လည္း ထိ္န္းခ်ဳပ္ ကန္႔သတ္မႈေတြမွာ
အရည္အခ်င္း ျပည့္၀တဲ့ ကၽြမ္းက်င္သူေတြ အကူအညီနဲ႔ လုပ္ဖုိ႔လုိမယ္လုိ႔
ျမန္မာႏုိင္ငံ ကြန္ပ်ဴတာလုပ္ငန္းရွင္မ်ားအသင္း (မႏၱေလး)ရဲ႕ နာယက
ဦးရဲျမတ္သူက ျမင္ပါတယ္။
“က်ေနာ္တုိ႔ ေၾကာက္တာက Hate Speech ျဖန္႔တဲ့လူေတြကုိ လုိက္ကာကြယ္ႏုိင္တယ္
ဆုိရင္ေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔က လက္ခုပ္တီး ေပးရမွာေပါ့။ Hate Speech ကုိ
မကာကြယ္ဘဲနဲ႔ Hate Speech က သူတုိ႔ဟာသူတုိ႔ လႊင့္ခ်င္တာေတြ လႊင့္ၿပီးေတာ့၊
အဲဒီလႊင့္ေနတဲ့ ဟာေတြကိုပဲ က်ေနာ္တုိ႔ဘက္က လုိက္ၿပီးေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး
ေျပာတဲ့လူေတြကို လုိက္ကာတယ္ ဆုိရင္ေတာ့၊ ဒီေကာင္က ဓားသြားက ေျပာင္းျပန္နဲ႔
က်ေနာ္တုိ႔ကုိ လာထိမွာပဲ။ ဆုိေတာ့ အဲဒီဟာမ်ဳိး ျဖစ္မယ္ - မျဖစ္ဘူးဆုိတဲ့
ကိစၥက သူတုိ႔လက္ထဲမွာရွိတဲ့ အာဏာကုိ သူတုိ႔အလဲြသုံးစား လုပ္ - မလုပ္
ဆုိတာနဲ႔ပဲဆုိင္တယ္၊ ေအာင္ျမင္မႈ မေအာင္ျမင္မႈ ဆုိတဲ့ကိစၥက။ Hate Speech
ကေတာ့ အခုရွာလုိ႔ မရတဲ့ ကိစၥကေတာ့ technology ရလာရင္ ရွာလုိ႔ရလာမွာပဲ။
ဒါေပမဲ့ အဲဒီ technology ရလုိ႔ ရွာလုိ႔ရရင္ သူဘယ္လုိ ဆုံးျဖတ္မလဲ
ဆုိတဲ့ကိစၥက သူ႔ကိစၥ ျဖစ္သြားၿပီ။”
ျမန္မာသမၼတ႐ုံး အႀကီးတန္းတာ၀န္ရွိသူကေတာ့ နည္းပညာ ဖြ႔ံၿဖိဳးမႈေတြ
အားနည္းေနဆဲ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ Facebook အပါအ၀င္ အင္တာနက္ သုံးစဲြသူေတြ
အေနနဲ႔ လုိက္နာရမယ့္ က်င့္၀တ္ေတြကုိ သေဘာေပါက္ဖုိ႔ ရည္ရြယ္ၿပီး ဒီလထဲမွာပဲ
ရန္ကုန္ၿမိဳ႕က MICT မွာ ႏွီးေႏွာဖလွယ္ပဲြတခု ျပဳလုပ္ဖုိ႔ စီစဥ္ထားတယ္လုိ႔
ေျပာပါတယ္။
“သူတုိ႔ဆီက Facebook ရဲ႕ ေပၚလစီေပါ့ေနာ္၊ အဲဒီမွာ က်ေနာ္တုိ႔က ဘယ္လုိမ်ဳိး
လုိက္နာရမလဲ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းေတြ သတ္မွတ္ထားတဲ့ အေပၚမွာ က်ေနာ္တုိ႔က
ဒီဘက္က က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ မသိၾကဘူး။ ေနာက္တခ်က္က ဒီဘက္က Facebook ကုိ
ဘယ္လုိမ်ဳိး အက်ဳိးရွိရွိ အသုံးခ်ခဲ့သလဲဆုိတဲ့ Success Story ေတြေပါ့ေနာ္၊
တျခားႏုိင္ငံေတြမွာလည္းရွိတယ္။ အဲဒါေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ ဒီဘက္ကုိ
ျမန္မာျပည္သူလူထု၊ အထူးသျဖင့္ လူငယ္ေတြေပါ့ေနာ္၊ Facebook ကုိသုံးတဲ့
လူငယ္ေတြနဲ႔ ဘယ္လုိေရာက္ေအာင္ ဒီ Message ကုိေပးမလဲ၊ awareness ေပးမလဲ
ဆုိတာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး က်ေနာ္တုိ႔ ေဆြးေႏြးေတာ့၊ က်ေနာ္တုိ႔
ျမန္မာႏုိင္ငံမွာပဲ Facebook နဲ႔ Google နဲ႔က လာၿပီးေတာ့ ဒီဟာကုိ
အသုံးျပဳတဲ့ လူငယ္ေတြေပါ့ေနာ္၊ အထူးသျဖင့္ကေတာ့ IT အသုံးျပဳတဲ့လူေတြ
Facebook အသုံးျပဳတဲ့ လူငယ္ေတြနဲ႔ ေတြ႔ဆုံၿပီးေတာ့၊ အျပန္အလွန္
ေဆြးေႏြးတဲ့ဟာေလးတခု လုပ္မယ္ ဆုိၿပီးေတာ့ စီစဥ္ထားပါတယ္။”
မႏၱေလးၿမိဳ႕မွာ လူ ၂ ဦးအထိ ေသဆုံးခဲ့ရတဲ့ ဆူပူအၾကမ္းဖက္မႈေတြနဲ႔
ပတ္သက္လုိ႔ သမၼတဦးသိန္းစိန္က မိန္႔ခြန္းေျပာရာမွာေတာ့
ေသြးထုိးလႈံ႔ေဆာ္မႈေတြကုိ လက္ခံမွာ မဟုတ္တဲ့အေၾကာင္းနဲ႔ သတင္းမီဒီယာေတြ
အေနနဲ႔လည္း အမုန္းစကားေတြ ပ်ံ႕ႏွံ႔ေစမယ့္ ေဖာ္ျပခ်က္ေတြ မလုပ္ၾကဖုိ႔ကို
သတိေပးထားပါတယ္။
မဆုမြန္ / ဗြီအုိေအ (ျမန္မာပုိင္း)
