Dep-Provera သံုးလခံ ထိုးေဆး

 

သံုးလခံ ကိုယ္ဝန္တားထိုးေဆးက မ်ိဳးဥအိမ္ကေန မ်ိဳးဥ မထြက္ေအာင္ ေဆာင္က်ဥ္းေပးတယ္။ ဒါ့အျပင္ သားအိမ္အဝက ခြ်ဲကို ေစးပ်စ္ေစလို႔ ဝင္လာမဲ့ သုက္ပိုးအတြက္ ခက္ခဲေစတယ္။ သားအိမ္အတြင္းဆံုးလႊာကိုလဲ ပါးေစေသးတယ္။ မ်ိဳးဥ ထြက္ေစပါ၊ ထြက္အံုးေတာ့ သုက္ပိုးအဝင္ခက္ေစမယ္၊ ဝင္လာႏိုင္လို႔ ႏွစ္မ်ိဳးေတြ႔ျပီးအံုးေတာ့ အထဲမွာမတြယ္ေစႏိုင္ဘူး။

ေကာင္းခ်က္ေတြ အမ်ားၾကီးရွိတယ္။
• ထိေရာက္မႈ သုေတသနေတြအရ ဝ% ကေန ၂႕၆% သာ လိုရာမေရာက္ ျဖစ္ပါတယ္။
• ၃ လေနမွ တခါထိုးရတယ္။
• တျခား ေဟာ္မုန္း ၂ မ်ိဳးတြဲေတြေလာက္ ေဆး (အက္ရွင္) ျဖစ္တာေတြ နဲတယ္။
• Estrogen ေဟာ္မုန္းမပါလို႔ DVT အတြင္းပိုင္းက ေသြးျပန္ေၾကာပိတ္တာ၊ PE အဆုပ္သြား ေသြးေၾကာပိတ္တာ၊ Stroke ႏွလံုး-ေသြးေၾကာပိတ္တာ အႏၲရာယ္ မစိုးရိမ္ရဘူး။
• သားအိမ္ကင္ဆာျဖစ္မဲ့ အႏၲရာယ္နဲတယ္။
• ေသြးအားနဲေရာဂါ၊ တင္ပဆံုတြင္းအဂၤါေရာင္တာ၊ သားအိမ္ျပင္ပ သေႏၶတည္တာ၊ သားအိမ္အက်ိတ္ျဖစ္တာေတြနဲတယ္။
• Endometriosis သားအိမ္ေရာဂါရွိေနသူ ခံစားရတာေတြ နဲတယ္။
• အစကထဲက ရာသီဆင္းခ်ိန္မွာ နာတာ၊ မ်ိဳးဥထြက္ခ်ိန္မွာ နာတတ္တာ၊ မ်ိဳးဥအိမ္အလံုးျဖစ္တာလဲ နဲတယ္။
• အတက္ေရာဂါရွိေနသူ အတက္ျဖစ္တာ နဲေစေသးတယ္။
• ေသြးေရာဂါတမ်ိဳးရွိတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ Sickle cell crises ဆိုတာ အျဖစ္နဲတယ္။
• ႏို႔တိုက္မိခင္ေတြ သံုးႏိုင္တယ္။
• ေမြးျပီး ၁ လခြဲ ရွိမွထိုးတာ ပိုေကာင္းတယ္ မဟုတ္ရင္ ေသြးဆင္းေနတာ မ်ားတတ္တယ္။ ႏို႔မတိုက္သူဆိုရင္ ၁ ပါတ္အတြင္း ထိုးလို႔ရတယ္။

ဒီေဆး မထိုးသင့္သူေတြကေတာ့ -
• Deep vein thrombosis (DVT) အတြင္းပိုင္းက ေသြးျပန္ေၾကာပိတ္ေရာဂါ ရွိေနသူ၊
• PE အဆုပ္သြား ေသြးေၾကာပိတ္ေရာဂါ ရွိေနသူ၊
• မိုင္ဂရိန္း ေခါင္းမူး-ေခါင္းကိုက္ေရာဂါ ရွိေနသူ၊
• Liver diseases (Acute viral hepatitis, severe Decompensated cirrhosis, Benign or malignant liver tumors) လတ္တေလာ ျဖစ္ေနတဲ့ အသဲေရာဂါ ရွိေနသူ၊
• Stroke ႏွလံုးေသြးေၾကာပိတ္ေရာဂါ ရွိေနသူ၊
• ဆီးခ်ိဳျဖစ္တာ အႏွစ္ ၂ဝ ၾကာေနသူ၊
• ေသြးတိုးေနရင္ သတိထားသံုးပါ၊
• ႏို႔ကင္ဆာ ျဖစ္ထားသူ၊
• ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေနသူ၊
• လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ေရာဂါေတြကို အကာကြယ္ မေပးႏိုင္ပါ။

ရာသီ စဆင္းတဲ့ ေန႔ကေန ၅ ရက္အတြင္း ထိုးရင္ ခ်က္ခ်င္း ထိေရာက္တယ္။ ၅ ရက္ေနာက္မွ ထိုးရင္ ၂ ပါတ္ၾကာမွ ထိေရာက္တယ္။ ကေလးျပန္ရဘို႔ ေနာက္က် ေစတယ္။ ေဆးထိုးတာ ရပ္ထားျပီးေနာက္ ၉ လ၊ ၁ ႏွစ္ခြဲက်မွ ကေလး ျပန္ရႏိုင္ၾကတယ္။ ၁ ႏွစ္ခဲြေနရင္ေတာ့ တျခား တားနည္းေတြလိုဘဲ ကေလး ျပန္ရႏိုင္စြမ္းက အတူတူဘဲ။ ထိုင္းႏိုင္ငံမွာ ေလ့လာမႈတခုအရ ေဆးထိုးရပ္ျပီး ကေလးျပန္ယူေတာ့ အေလးခ်ိန္နဲတဲ့ကေလး ေမြးႏႈန္း မ်ားတာ ေတြ႔ရတယ္။ စမ္းသပ္တာကလဲ ဆင္းရဲသူေတြမွာပါ။

ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး
• ေသြးမဆင္းတာ၊ (၁ ႏွစ္တာ ထိုးထားတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ ၅၅%၊ ၁ ႏွစ္တာ ထိုးထားတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ ၆၈% ရာသီမလာတာ ေတြ႔ရတယ္။)
• ေသြးဆင္းမမွန္တာ၊
• ဗိုက္နာတာ၊
• ဝတာ-ပိန္တာ၊
• အားယုတ္ခ်င္တာ၊
• စိတ္လႈတ္ရွားတာ၊

ဆိုးက်ိဳးေတြ ဘယ္လိုရွိသလဲသိဘို႔ ဒီေဆးကို ၇ ႏွစ္ၾကာ ထိုးထားတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေပါင္း ၄ဝဝဝ ေလာက္ကုိ စမ္းသပ္ခဲ့တယ္။
• သူတို႔ထဲက ၅% ေက်ာ္ေက်ာ္မွာ ရာသီမမွန္ (မ်ားသူ + မလာသူ)၊ ဗိုက္နာ၊ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ေျပာင္းလဲ၊ အားယုတ္၊ ေခါင္းမူး၊ စိုးရိမ္၊
• ၁% ကေန ၅% အထိေတြမွာ ဆက္ဆံလိုစိတ္နည္း၊ ဗိုက္ေအာက္ပိုင္းနာ၊ ခါးနာ၊ ရင္သားနာ၊ ေျခေထာက္နာ၊ စိတ္က်၊ အနီျပင္ထြက္၊ ပ်ိဳ႕၊ အိပ္မေပ်ာ္၊ အျဖဴဆင္း၊ ေျခေထာက္ေယာင္၊ ဝက္ျခံေပါက္၊
• ၁% ထက္နည္းသူေတြမွာ အသားဝါ၊ ဆီးလမ္း-ေမြးလမ္းေရာင္၊ တက္၊ အစားပ်က္၊ ဝမ္းမမွန္၊ ဝမ္းေသြးပါ၊ ဆက္ဆံခ်ိန္နာ၊ ရင္ပတ္နာ၊ ေသြးအားနည္း၊ အလာဂ်ီရ၊ အိပ္ခ်င္၊ ဖ်ား၊ ခ်မ္း၊ အသားအေရေျခာက္၊ ပန္းနာ၊ ရင္ခုန္ျမန္၊ ေခြ်းပိုထြက္၊ အာေခါင္ေျခာက္၊ ေလျဖတ္၊ ေရငတ္၊ အသက္ရွဴမဝ၊ ရာသီလာစဥ္နာ၊ ကုိယ္ဝန္ရွိသလို ခံစား၊ မထင္မွတ္ဘဲ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္၊ ကေလးျပန္မရ၊ ေသြးျပန္ေၾကာေရာင္၊ ဆက္ဆံလိုစိတ္ပုိ၊ ႏို႔ထြက္နည္း၊ ရင္သား အရြယ္ေျပာင္း၊ ရင္သားထိပ္က ေသြးထြက္၊ ရင္သား-ကင္ဆာ၊

“အထူးသတိေပးခ်က္” ကေတာ့ Osteoporotic effects ဆိုတဲ့ အရိုးအားနဲတာ ပိုၾကာေစတတ္ပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ FDA ကေန ၂ဝဝ၄ ကစျပီး၊ သတိေပးခ်က္ ထည့္လိုက္တယ္။ FDA က ၂ ႏွစ္ထက္ပို မသံုးနဲ႔လို႔ ေျပာတယ္။ WH- ကေတာ့ ဒါ့ေၾကာင့္ေတာ့ ဒီေဆးမသံုးနဲ႔လို႔ မေျပာသင့္ဘူး ဆိုပါတယ္။ အေမရိကန္ ACOG ကလဲ WH- နဲ႔ သေဘာတူတယ္။ တျခားတားနည္း ေျပာင္းသံုးစရာ မရွိရင္ ရပ္စရာ မလိုပါဘူးတဲ့။

ေယာက္်ားေတြအတြက္လဲ သံုးတယ္။ မုဒိန္းေကာင္ေတြကို Chemical castration ေဆးနဲ႔ သင္းကြပ္ေပးတာပါ။ လိင္စိတ္ သိသိသာသာ နဲသြားေစမယ္။

Dr. တင့္ေဆြ

Posted in: က်န္းမာေရး, ဗဟုသုတ